H ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΤΑΞΙΑΡΧΗ και ΟΙ ΓΕΡΑΓΩΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Γράφει ο Στρατής Γιαννίκος

Ταξιάρχης,  Ασώματος, Αρχιστράτηγος ονόματα συνυφασμένα με τη  λατρεία των Μυτιληνιών. Στρατής, Στρατούλα,  Μιχάλης, Άγγελος, Ταξιάρχης, Ταξιαρχούλα  τα βαπτιστικά ονόματα που δίνουμε στα παιδιά μας, τιμώντας τον Αρχιστράτηγο, τον προστάτη του νησιού μας. Κι η μέρα της λευτεριάς  η 8η Νοεμβρίου 1912, « η μέρα των Ταξιαρχών/ η μέρα η αγία/ πούρθαν τα βαποράκια/ γεμάτα ελληνάκια», όπως τραγούδησε ο λαός μας.

Το παλλεσβιακό προσκύνημα του Ταξιάρχη Μανταμάδου γιορτάζεται δύο φορές,  στη γιορτή του Ταξιάρχη στις 8 Νοεμβρίου και  στις δεκαπέντε ημέρες της Λαμπρής την Κυριακή των Μυροφόρων, ημέρα των εγκαινίων του ναού. 

Ταξιάρχης Παπάδου

Ο Γεραγώτης Καθηγητής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιωάννης Φουντούλης, βασιζόμενος και σε αναφορά του Μητροπολίτη Μηθύμνης Γαβριήλ (αρχές του 17^ουαι.)  πιστεύει  ότι «η αρχική κοιτίδα τιμής του Ταξιάρχη Μανταμάδου  πρέπει να αναζητηθεί στον ειδωλολατρικό ναό του Απόλλωνος ή της Λεσβιακής Τριάδας στα Μέσα, στο κέντρο του νησιού, στον τόπο των Λεσβιακών Αμφυκτιονιών, ο οποίος μετατράπηκε κατά τη βυζαντινή εποχή σε ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ».

Σε  διάλεξη που πραγματοποιήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2015 στην "Ακαδημία Αθηνών" με θέμα : «Η παρουσία της Μαρίας Παλαιολογίνας στη Λέσβο και η βυζαντινή παρακαταθήκη της», παρουσιάσθηκε ένα ενδιαφέρον στοιχείο για την ανάγλυφη εικόνα του προσκυνήματος του Ταξιάρχη. Συγκεκριμένα  η εξ αγχιστείας Γεραγώτισσα Αναπληρώτρια  Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών, κυρία Χαρά  Κωνσταντινίδη, με πλήθος τεκμηριωμένων στοιχείων, υποστήριξε ότι  η εικόνα του Ταξιάρχη Μανταμάδου, όπως και η εικόνα του Ταξιάρχη Παπάδου συνδέονται με τη δυναστεία των Παλαιολόγων και συγκεκριμένα με την ιδιαίτερη τιμή που απέδιδαν οι Παλαιολόγοι στον προστάτη της δυναστείας τους, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.

Ο Παναγιώτης Πανταζής στο 4^οτεύχος του περιοδικού «ΓΕΡΑ», αναφερόμενος στις λαϊκές

Εφ. Πρωινή 21/5/1937

παραδόσεις των Γεραγωτών για τον Ταξιάρχη,  παραστατικά μας περιγράφει τους «Μανταμαδιώτες», τα παλληκάρια του Μεσαγρού, που ξεκινούσαν μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου καβάλα στα άλογά τους προσκυνητές στον Αρχιστράτηγο. Όπως εξηγεί, το έθιμο ξεκίνησε από έναν γεραγώτικο θρύλο,  σύμφωνα με τον οποίο ένα μελαχρινό παλληκάρι απάλλαξε  τους Μεσαγρινούς από τους νταήδες   που προξενούσαν φασαρίες και προβλήματα στον καφενέ του χωριού. Όταν ο καφετζής ζήτησε να μάθει το όνομά του, ο νέος απάντησε: «Ένας ξένος απ’ το Μανταμάδο».  Οι Γεραγώτες μάζεψαν δώρα και ξεκίνησαν  να βρουν το παλληκάρι. Και «…σαν έφθασαν στον Μανταμάδο καβάλα στα ζώα τους, δεν μπορούσαν να βρουν το παλληκάρι, ώσπου μέσα στην εκκλησία τον αναγνώρισαν στη μορφή του Ταξιάρχη και έπεσαν και τον ανεσπάζονταν».   

Ο Πανταζής  αναφέρει επίσης, έναν άλλο θρύλο σύμφωνα με τον οποίο στην γεωργική περιοχή «Ασώματος» της Γέρας, όπου σήμερα υπάρχει ξωκλήσι του Ταξιάρχη και παλιότερα μοναστήρι, γινόταν τα παλιά χρόνια ένα πανηγύρι.  Ένας  ξένος άρχισε ένα περίεργο τραγούδι: « Χορέψετε νιοι, χορέψετε νιες και δε θ’ αργήσ’ η ώρα/ ν’ αφήσετε τον τόπο σας, να πάτε σ’ άλλη χώρα». Το τραγούδι ερμηνεύτηκε από τον καλόγερο σαν μήνυμα για να προφυλαχτούν,  ότι έρχονται πειρατές. Πραγματικά οι πειρατές έφθασαν κι ο κόσμος  κατάφερε να αντισταθεί με επιτυχία.  Επειδή όμως φοβόντουσαν αντίποινα, εγκατέλειψαν τον τόπο τους κι εγκαταστάθηκαν στον Μεσαγρό. Ο καλόγερος, σύμφωνα με τον θρύλο πήρε το ανάγλυφο εικόνισμα και διαβαίνοντας όρη και λαγκάδια, έφθασε στον Μανταμάδο.  Κατά τον Π.Δ. Πανταζή η παράδοση συνδέει το ανάγλυφο εικόνισμα του Ταξιάρχη Μανταμάδου με τη Γέρα  κι έτσι εξηγείται ο δεσμός της Γέρας με τον Ταξιάρχη Μανταμάδου και το έθιμο τον «Μανταμαδιωτών» που κάθε Πάσχα έρχονται στον Ταξιάρχη για προσκύνημα.

Σε εκτενή μελέτη  του Στρατή Καραγιασσώτη (« Ο Ταξιάρχης Μανταμάδου και το τάμα του εκ Μεσαγρού Γέρας Γεωργίου Δ. Καραδούκα»  Εφ.ΓΕΡΑ φ.70& 71), η οποία βασίστηκε σε πλήθος γραπτών και προφορικών πηγών, μεταξύ άλλων μαθαίνουμε και για την ιστορία της μαρμάρινης βρύσης που υπάρχει στην αυλή του «Ταξιάρχη». Η βρύση δωρήθηκε από τον Γεώργιο Καραδούκα το 1907 και φέρει χαραγμένη την επιγραφή : ΤΟ ΥΔΩΡ ΤΟΥΤΟ ΗΓΟΡΑΣΘΗ/ ΚΑΙ ΜΕΤΩΧΕΤΕΥΘΗ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΤΟΥ ΕΚ/ ΜΕΣΑΓΡΟΥ ΓΕΡΑΣ/ ΕΥΣΕΒΟΥΣ κ. Γ.Δ.ΚΑΡΑΔΟΥΚΑ/ ΕΙΣ ΟΝ ΑΪΔΙΟΣ

ΟΦΕΙΛΕΤΕ/ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ/ 1907. 

Σύμφωνα με τον Στρατή Καραγιασσώτη, ο Καραδούκας μετανάστευσε στην Αίγυπτο κι εργαζόταν ως προσωπάρχης στη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, έχοντας μάλιστα το γενικό πρόσταγμα των εγκαινίων που έγιναν το 1869 παρουσία και του Γάλλου μηχανικού Λεσσέψ. Αργότερα ασχολήθηκε με το εμπόριο και τις βαμβακοφυτείες,  επένδυσε τα χρήματα που κέρδισε στην ιδιαίτερη πατρίδα του και έκανε πολλές δωρεές μεταξύ των οποίων και την ανέγερση του Παρθεναγωγείου   Μεσαγρού.  Ο Καραδούκας, ο οποίος είχε τάξει στον Ταξιάρχη ένα τάμα, χρησιμοποιούσε έναν αμαξά για να πηγαίνει από την Κουντουρδιά στη Μυτιλήνη. Μια μέρα ο αμαξάς  του είπε ότι βλέπει συχνά στον ύπνο του έναν μαύρο που του ζητάει επίμονα να θυμίσει στο αφεντικό του να εκπληρώσει το τάμα του. Κατάλαβε ότι ήταν μήνυμα του Ταξιάρχη. Με  έξοδά του μεταφέρθηκε το νερό στον ναό του  Ταξιάρχη από μια απόσταση 5 χιλιομέτρων. Το 1952  οι απόγονοι του    αντικατέστησαν με δικά τους έξοδα τους πήλινους σωλήνες με μεταλλικούς. 

Χαρακτηριστική της αξίας που είχε η μεταφορά του νερού στον ναό είναι και η περιγραφή του πρωτοπρεσβύτερου Ευστρατίου Δήσσου στο βιβλίο του «ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ  ΤΟΥ ΤΑΞΙΑΡΧΗ ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ»:  « Οι Επίτροποι μετά από την ευχάριστη έκπληξη (της προσφοράς για τη μεταφορά του νερού) και αφού συνειδητοποίησαν αυτό που τους έλεγε ο Καραδούκας, σηκώθηκαν όρθιοι,  και δακρυσμένοι του είπαν ότι αυτό θα είναι το μεγαλύτερο δώρο που δίνεται εις τον ναόν του Ταξιάρχη».

Οι Γεραγώτες πάντα θα   αναζητούμε, πάντα θα  λατρεύουμε τον Ταξιάρχη μας και θα ζητούμε να μας έχει κάτω  από την σκέπη των πτερύγων του.